Puer aeternus-Τρίτο μέρος (55)

Συνέχεια από: Πέμπτη, 17 Σεπτεμβρίου 2015

Puer aeternus

Μέρος τρίτο
«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)
7 Η μεγάλη γιορτή z 

Έχει σημασία που η γυναίκα του Μελχιόρ ονομάζεται Σοφί (σοφία), αλλά παρουσιάζεται ως μια πικραμένη, υπό την κατάληψη του άνιμους, φιλόδοξη, μικρόψυχη και ανέραστη γυναίκα-μια κλασσική απογοητευμένη σύζυγος. Παρόλα αυτά, το όνομα της είναι σοφία, που δείχνει πόσο η ανέραστη στάση του άνδρα μετέβαλε την θηλυκή αρχή. Η Σοφί θα μπορούσε να ήταν η σοφία, θα μπορούσε να ενσαρκώνει την αγάπη για τους ανθρώπους-θα μπορούσε να είναι όλα όσα το όνομα της περιέχει. Αντί αυτού έχει μετατραπεί σε εκείνη την καταστροφική, μικρόψυχη φιγούρα, γιατί ο Μελχιόρ δεν ήξερε πως να της φερθεί και μέσω της αγάπης του να την κάνει να ανθίσει. Η Σοφί λοιπόν είναι η αρνητική σοφία και είναι πικρή, γιατί ο άνδρας της δεν αγαπά τους ανθρώπους. Αυτή προτιμά την επαφή με τους ανθρώπους, αυτός την μισεί. Αυτή θέλει να τον αναγκάσει να έρθει σε επαφή με τους ανθρώπους, αυτός όμως παραμένει στην απάνθρωπη απομόνωση. Για το θέμα αυτό τσακώνονται. Η σοφία στην Παλαιά Διαθήκη ονομάζεται και «φίλη των ανθρώπων», γιατί αγαπά τους ανθρώπους. Αυτή παριστάνει την αγαπητική στάση  προς την ανθρωπότητα. Αυτό φυσικά σημαίνει, να είναι κανείς άνθρωπος μεταξύ των ανθρώπων και να αγαπά τους άλλους ανθρώπους. Αυτή είναι η ύψιστη μορφή έρωτος. Όπως τονίζει ο Jung στο δοκίμιο του περί προβολής, η σοφία βρίσκεται ψηλότερα από την ύψιστη αγάπη, που συμβολίζεται από την Παρθένο Μαρία, γιατί ισχυρίζεται, πως «το κάπως λιγότερο είναι περισσότερο». Αυτό σημαίνει πως μια ιδεαλιστική αγάπη προς την ανθρωπότητα, που θέλει να κάνει μόνο το καλό, είναι κάτι λιγότερο από το να είσαι απλά ανθρώπινος μεταξύ άλλων ανθρώπων.

Όλα αυτά όμως λείπουν από το πάρτι, στο οποίο εμφανίζεται η εντελώς βαρβαρική, ζωώδης πλευρά, με τον εγωισμό της, την χυδαιότητα και την ψευτιά της. Αυτό δείχνει τι συμβαίνει όταν λείπει η αγάπη για τον άνθρωπο. Δείχνει επίσης τι αποτέλεσμα έχει η παραμέληση του έρωτα: προς τα έξω μια συμβατική στρώση λεγόμενης πνευματικής κουλτούρας και από κάτω το παλιό τσίρκο πιθήκων, που μπορεί κάθε στιγμή να ξεσπάσει. Μόλις εξαφανιστούν οι συμβάσεις και οι γυναίκες έχουν γδυθεί, το μόνο που μένει είναι ο χορός των πιθήκων, σε μια κατάσταση όπου το ανθρώπινο είναι εντελώς αδιαφοροποίητο. Έτσι εμφανίζονται οι άνθρωποι που δεν ανέπτυξαν την αισθηματική λειτουργία, και απλώς δεν τολμούν να αποκαλύψουν την πιθηκίσια ουσία που κρύβουν από κάτω. Μια επανάσταση, ένα ναζιστικό κίνημα ή κάτι αυτού του είδους μπορεί να τα αποκαλύψει όλα αυτά, και τότε μένει κανείς έκπληκτος από αυτά που βγαίνουν. Όταν φύγουν οι συμβάσεις εμφανίζεται το ζωώδες. Ο von Spät μισεί τον ύπνο. Είναι ο εχθρός του ύπνου, και λέει, πως όταν θα έχει υπερβεί τους εχθρούς του, δε θα υπάρχει πια ύπνος, και για τον λόγο αυτό θέλει να κατατροπώσει τα αγόρια αποκόπτοντας τα από την πηγή του ύπνου. Στον ύπνο είναι παραλυμένη η ορμή προς εξουσία, και είμαστε αβοήθητοι, πλήρως παραδομένοι στο περιβάλλον μας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναδύεται το ασυνείδητο. Στην αρχή λοιπόν, νομίζουμε πως ο von Spät ενσαρκώνει την συνείδηση και ο Φο την αρχή του ασυνειδήτου. Αν προσέξουμε όμως καλύτερα, είναι κάπως αλλιώς τα πράγματα. Ο von Spät είναι επίσης κάτι το ασυνείδητο, δηλαδή η ασυνείδητη δαιμονική πτυχή της συνειδήσεως, που «γνωρίζει όλες τις απαντήσεις». Η συνείδηση αποτελείται από κάτι το οποίο πιστεύουμε πως γνωρίζουμε. Είναι μια άμεση διαπίστωση, γνώση. Ακόμα και αν δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι, έχουμε το υποκειμενικό αίσθημα πως αυτό που είναι η συνείδηση, μάς είναι άμεσα γνωστό. Πίσω όμως από αυτή την συνειδητή επίγνωση, δηλαδή πίσω από το εγώ και όλο το φαινόμενο της συνειδήσεως, βρίσκεται κάτι το μη συνειδητό: η σκιά, η ορμή προς εξουσία, κάτι το δαιμονικό. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η συνείδηση έχει μια δαιμονική πτυχή. Σιγά σιγά αρχίζουμε να αντιλαμβανόμαστε, πως τα επιτεύγματα της συνειδήσεως μας-η τεχνολογία για παράδειγμα-έχουν και καταστροφικές πτυχές. Ξυπνάμε με την διαπίστωση πως η συνείδηση μπορεί να είναι και μειονέκτημα και πως θεμελιώνεται σε ένα ασυνείδητο. Αυτό που με πάθος με οδηγεί στην επιθυμία της γνώσης, για να μπορέσω να κυριαρχήσω στην ζωή, είναι κάτι ασυνείδητο, και δεν ξέρουμε τι είναι. Η ανάγκη, η παθιασμένη ορμή προς συνείδηση είναι συχνά κάτι ασυνείδητο. Το ίδιο και αυτό που γνωρίζουμε ως συνειδητή παράδοση. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η χριστιανική διδασκαλία είναι ένα περιεχόμενο της συλλογικής μας συνείδησης. Αν κοιτάξουμε όμως καλύτερα, θα δούμε πως στηρίζεται σε σύμβολα όπως ο σταυρωμένος Θεός, η Παρθένος Μαρία, κτλ. Και όταν τα στοχαζόμαστε, τι σημαίνουν και πως μπορούμε να τα συνδέσουμε με την ζωή μας, ανακαλύπτουμε πως δεν γνωρίζουμε, καθώς είναι γεμάτα από το ασυνείδητο. Βλέπουμε πως ακριβώς οι γνωστές πτυχές της πνευματικής μας παράδοσης είναι για μας από πολλές απόψεις ένα μυστήριο, και λίγα μπορούμε να πούμε περί αυτών. Η συνείδηση επομένως περιέχει μια κρυφή άλλη πλευρά, το ασυνείδητο. Ακριβώς αυτό είναι το δαιμονικό στοιχείο του von Spät, το γεγονός δηλαδή πως οι συνειδητές τοποθετήσεις φέρονται σαν να είναι η πλήρης απάντηση. Θα μπορούσαμε να πούμε πως η δουλειά της ψυχολογίας είναι να αποκαλύπτει αυτή την μυστική καταστροφική πτυχή της συνειδήσεως.

Ελπίζω πως σε κάποια στιγμή θα φτάσουμε στο σημείο, όπου η συνείδηση θα λειτουργεί χωρίς την απαίτηση πως τα γνωρίζει όλα, και πως έχει την τελευταία λέξη. Αν η συνείδηση μπορούσε να περιοριστεί σε μια περιγραφική λειτουργία, οι άνθρωποι δε θα έφταναν σε τελειωτικές διαπιστώσεις. Αντί αυτού θα λέγαμε, πως βάσει των γνωστών δεδομένων, μπορούμε να εξηγήσουμε κάτι με αυτόν ή τον άλλο τρόπο. Αυτό θα ήταν ένα μεγάλο βήμα, εάν μπορούσε να εξαλειφθεί αυτή η εσφαλμένη απαίτηση εξουσίας, πως είπαμε τα πάντα που μπορούσαν να ειπωθούν, και πως τα ξέρουμε όλα περί του συγκεκριμένου θέματος. Αυτό όμως απαιτεί την ενσωμάτωση τής συνειδήσεως μας, δια τής διαπίστωσης τής σχετικότητάς της και τής ειδικής σχέσης της προς το άτομο (πρέπει να γνωρίζω πως γνωρίζω και έχω αυτή την συγκεκριμένη τοποθέτηση). Δεν αρκεί να έχουμε μια συνειδητή τοποθέτηση. Πρέπει να γνωρίζει κανείς γιατί έχει την τοποθέτηση που έχει, και ποιοι είναι οι προσωπικοί λόγοι γι’ αυτό. Ο μέσος άνθρωπος κατέχεται ακόμα από την συλλογική συνείδηση, και μιλά ευρισκόμενος υπό την επίδραση της, λες και ξέρει όλες τις απαντήσεις. Οι άνθρωποι τείνουν να θεωρούν μια ανθρωπιστική στάση ως δική τους, και ξεχνούν πως η στάση αυτή προκύπτει από την χριστιανική κοσμοθεωρία. Δεν αντιλαμβάνονται πως αυτή η στάση είναι συλλογική και μέρος μιας κοσμοθεωρίας, την οποία δεν συμμερίζονται πια. Το κρυφό κίνητρο πίσω από την στάση αυτή είναι η δύναμη. Η γνώση είναι ένα από τα σημαντικότερα μέσα απόκτησης δύναμης. Ο άνθρωπος απέκτησε εξουσία πάνω στην φύση και στους άλλους ανθρώπους, είτε με την άσκηση βίας είτε με γνώση και εξυπνάδα. Δεν είναι βέβαιο ποιο είναι πιο ισχυρό. Η δύναμη και η εξυπνάδα είναι δυο πτυχές της ορμής προς εξουσία, και εξηγούν τις πολλές πρωτόγονες ιστορίες με ζώα, όπου ο έξυπνος και πονηρός ξεγελά τον δυνατό: η ύαινα ξεγελά το λιοντάρι, και στην Νότιο Αμερική, το ελάφι νάνος ξεγελά μάλιστα την τίγρη. Αυτό επιδεικνύεται και στην ορμή προς εξουσία ατομικά, όταν για παράδειγμα ο άνιμους της γυναίκας ξεγελά τον άνδρα ή κάνει βίαιες σκηνές. Η συναισθηματική βιαιότητα και η πονηριά είναι δυο εκφάνσεις της ορμής προς εξουσία.  

Συνεχίζεται