Puer aeternus-Τρίτο μέρος (54)

Συνέχεια από: Σάββατο, 12 Σεπτεμβρίου 2015

Puer aeternus

Μέρος τρίτο
«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)
7 Η μεγάλη γιορτή στ 

Όταν όμως ο von Spät εξασκεί την μαγεία του, απιστεί προς τον εαυτό του, και για τον λόγο αυτό τον συλλαμβάνει ο Φο. Πρέπει να έχουμε υπόψιν μας, πως χωρίς αυτό το παιχνίδι με την μαγεία, ο Φο δε θα μπορούσε να τον καταβάλλει. «Δε θα ξανακοιμηθώ», είπε ο von Spät μετά από αυτό. «Αν κοιμάμαι με κατασπαράζουν οι εχθροί. Ο ύπνος καραδοκεί. Εγώ έπαιζα». Βλέπουμε λοιπόν πως κατάντησε άπιστος στον εαυτό του, γιατί για ένα λεπτό έπαιζε: ξέχασε την ορμή του προς τήν εξουσία, διασκέδασε με την μαγική παράσταση που έδωσε. Για μια στιγμή ήταν σαν τον Φο, σαν τα αγόρια. Έπαιξε, και «εκεί με κυριάρχησε για πρώτη φορά. Αλλά εγώ είμαι ο κύριος του. Το σώμα μας δεν είναι γη. Το σώμα μας είναι μουσική, ένα παιχνίδι του κόσμου των άστρων». Αυτή είναι μια πραγματική εναντιοδρομία, και τον von Spät πρέπει να τον θωρήσουμε ως το πνεύμα του διανοητισμού, την δύναμη της σκέψης, και αυτή έχει ισχύ εφόσον αυτός δεν παίζει. Μόλις αρχίζει με την μαγεία, στρέφεται προς την αρχή που αντιπροσωπεύει ο Φο. Αν κοιτάξουμε το όλο πράγμα ως διπολικό, τότε ο Φο είναι ο ένας πόλος και ο von Spät ο άλλος. Όταν ο von Spät είναι στο ύψος του, όταν είναι ο εαυτός του, τότε είναι ξύπνιος: δεν κοιμάται, δεν παίζει και δεν κάνει μαγικά κόλπα. Είναι όμως μεθυσμένος από την εξουσία την οποία εξασκεί όλο και περισσότερο. Ήθελε να κάνει επίδειξη με την μαγεία και ξεχάστηκε. Και εκεί τον είχε ο Φο στο χέρι! Μπορούμε επίσης να πούμε πως έπεσε στον πόλο του Φο, καθώς αυτές οι δυο δυνάμεις πέφτουν η μια στην άλλη μέσω της εναντιοδρομίας τους, όπως όλα τα αντίθετα του ασυνειδήτου. Και αυτό συμβαίνει επειδή είναι θεοί, δηλαδή θεμελιώδεις αρχετυπικές δυνάμεις της ψυχής. Είναι ένα παιχνίδι των αντιθέτων, όπου ο Μελχιόρ ως βασανιζόμενος άνθρωπος στέκεται ανάμεσα τους, καθώς ο von Spät και ο Φο θέλουν την ψυχή του. Όταν ο von Spät το παρακάνει με το παιχνίδι εξουσίας, πέφτει στα χέρια του Φο. Θα δούμε όμως πως και ο Φο πέφτει στην περιοχή του von Spät όταν το παρακάνει με το δικό του παιχνίδι. Στις μαγικές του πρακτικές, με το να πάρει από το αίμα του, τείνει ελαφρά προς την πλευρά του Φο, και τελικά καταλήγει στον άλλο πόλο. Είναι συνδεδεμένοι με ένα δικό τους μυστικό τρόπο. Μπορούμε να πούμε πως είναι δυο πτυχές  τής ζωής, και οι δυο ανήκουν στην ζωή, και χωρίς αυτούς δεν μπορεί να ζήσει κανείς. Αλλά ο καθένας ισχυρίζεται πως είναι μοναδικός. Ο καθένας διεκδικεί την απόλυτη κυριαρχία πάνω στον άνθρωπο. Ο Φο παρακαλεί τον Μελχιόρ να του παραδοθεί ολοκληρωτικά, ο von Spät επίσης, και η τραγωδία βρίσκεται στο γεγονός, όπως θα δούμε στο τέλος του βιβλίου, πως ο Μελχιόρ δεν μπορεί να κρατήσει την στάση του. Από την οπτική γωνιά του προσώπου, αυτό είναι μια αδυναμία του εγώ: το εγώ είναι σαν ένα μπαλάκι μεταξύ των αντιθέτων. Ο Μελχιόρ βρίσκεται μεταξύ θεών ή δαιμόνων, και οι δυο ισχυρίζονται πως τον κατέχουν, και αυτός δεν μπορεί να κρατήσει τα πόδια του πάνω στη γη, και λέει: «Σε κανένα από τους δυο σας δε θα υπακούσω, αλλά θα ζήσω την ανθρώπινη ζωή μου». Για τον λόγο αυτό είναι διαρκώς φυλακισμένος σε αυτό το δαιμονικό παιχνίδι.

Αξιοσημείωτο είναι το δεδομένο, πως Φο είναι μια από τις ονομασίες του Βούδα. Αυτό έχει σημασία στο σημείο αυτό, καθώς έχει ειπωθεί, πως ο Μελχιόρ γύρισε την Κίνα και την Ινδία, και ο Φο είναι κυρίαρχος ενός αόρατου βασιλείου, που όπως θα δούμε αργότερα είναι το Νιρβάνα. Πάνω στο εξώφυλλο αυτού του βιβλίου παριστάνεται ένα γιαπωνέζικο torii, που έχει μια μυστικιστική σημασία στην ανατολή-είναι η πύλη που οδηγεί στην αιωνιότητα. Στην πίσω πλευρά του εξωφύλλου βρίσκεται ένα οκτάκτινο αστέρι. Τα δυο αυτά σύμβολα έχουν πολύ πιθανόν επιλεγεί συνειδητά.  Ο συγγραφέας γνώριζε προφανώς τις ιδέες τής ανατολής, οι οποίες τον είχαν ενθουσιάσει, πράμα που αργότερα θα γίνει ακόμα πιο σαφές. Για τον λόγο αυτό προβάλλει τον Puer Maternushaus- τον δημιουργικό έρωτα-δαίμονα – στην Ανατολή. Ο von Spät από την άλλη ενσαρκώνει τόν ύστερο Χριστιανισμό. Από καιρό έχει  χάσει την ζωτικότητα των πρώτων αιώνων. Οι φόρμες του χριστιανικού πολιτισμού έχουν στο μεταξύ παλιώσει, και δεν μας είναι πια χρήσιμες. Εμείς, ο κουρασμένος δυτικός πολιτισμός, λέμε πως γνωρίζουμε όλες τις απαντήσεις, αλλά επιθυμούμε μια νέα, πραγματική εσωτερική εμπειρία και στρεφόμαστε προς την Ανατολή, γιατί από εκεί περιμένουμε την ανανέωση. Αυτό όμως είναι προφανώς μια προβολή. Αυτή είναι  μια άλλη πτυχή του von Spät, που το ελαφρώς αρρωστιάρικο πρόσωπό του υποβάλλει μια όμορφη θεϊκή εικόνα. Λίγο μακρουλό και λίγο αρρωστιάρικο.[ΣΑΝ ΕΞΩΓΗΙΝΟΣ] Ποιος Θεός παριστάνεται έτσι σε πολλές εικόνες; Ο Χριστός! Ο von Spät όμως δεν είναι ο Χριστός, αλλά μια από τις εικόνες που έχουμε από Αυτόν-ένας Θεός άρρωστος, που υποφέρει, κάτι το θεϊκό, που με την μορφή αυτή δεν είναι ικανό προς ζωήν.

Στο σημείο αυτό το βιβλίο δεν χρειάζεται ιδιαίτερα σχόλια. Εκεί είναι ο δημοσιογράφος που λέει ένα σωρό ανοησίες, νομίζοντας πως ταιριάζει στην περίσταση. Είναι και ένας πάστορας εκεί, που ισχυρίζεται πως θέλει να μελετήσει το σχίσιμο της μοντέρνας ψυχής, και διακόπτει την προσευχή στην μέση, για να παρακολουθήσει τις ερωτικές περιπτύξεις μέσα στην φιάλη. Η ειρωνεία πίσω από όλα αυτά είναι προφανής και προέρχεται από την συνείδηση του συγγραφέα. Για τον λόγο αυτό δεν απαιτείται περαιτέρω ψυχολογική ανάλυση.

Το μέχρι τώρα άλυτο πρόβλημα είναι ο ρόλος του θηλυκού. Οι γυναίκες περιγράφονται με ιδιαίτερη υποτίμηση. Μέσα στο βιβλίο δεν υπάρχει ούτε μια θετική θηλυκή μορφή. Ο συγγραφέας γελοιοποιεί την θηλυκή μορφή. Στο βιβλίο αυτό δεν υπάρχει έρωτας, και η μοναδική θετική γυναίκα στα μέχρι τώρα κεφάλαια είναι η γυναίκα που πουλάει μήλα, μια θετική μητρική μορφή. Αυτή δίνει στον Μελχιόρ ένα μήνυμα, όταν η δύναμη του von Spät βρίσκεται στο απόγειο της. Του ψυθιρίζει πως τον περιμένουν, και πως πρέπει να παραμείνει πιστός στον Φο και τους δικούς του. Αυτή είναι η μοναδική θηλυκή μορφή στο πλευρό των αγοριών. Αυτός ο συνδυασμός αποδίδει μια ομάδα που αποτελείται από αγόρια συνδεδεμένα με την μάνα, η θηλυκή κυρίαρχος των οποίων είναι μια αρχετυπική μητέρα φύση, ταυτόχρονα όμως και η γριά της αγοράς, που πουλάει μήλα στον σιδηροδρομικό σταθμό.

Είναι χαρακτηριστικό για την γερμανική νοοτροπία πως στο βιβλίο δεν υπάρχει μια νεαρή μορφή της άνιμα. Όπως επισημαίνει ο Jung, «πέραν του Ρήνου» η άνιμα δεν έχει διαφοροποιηθεί, αλλά παραμένει στο μητρικό σύμπλεγμα. Ένας άνδρας που εργαζόταν για τις μυστικές υπηρεσίες, μου είπε πως η βασική ερώτηση που έθετε στους αιχμαλώτους ναζί, όταν ήθελε να πάρει πληροφορίες από αυτούς, και αυτοί ήταν αποφασισμένοι να μην μιλήσουν, ήταν η εξής: «Ζει η μητέρα σας;» Με τον τρόπο αυτό είχε πάντα επιτυχία. Άρχιζαν συνήθως να κλαίνε και λυνόταν η γλώσσα τους. Ανακάλυψε πως αυτή ήταν η ερώτηση κλειδί που έσπαγε την θωράκιση (εχθρική διάθεση) των νεαρών Γερμανών. Αυτά φυσικά είναι γενικότητες, και σε μεμονωμένες περιπτώσεις η μισή αλήθεια. Αν θέλουμε όμως να περιγράψουμε διαφορές σε εθνικό επίπεδο, τότε μπορούμε να πούμε πως η άνιμα των Γερμανών είναι ακόμα αδιαφοροποίητη, συγκριτικά προς την άνιμα των λατινικών λαών. Η Γερμανία όμως εσωτερικά, είναι διαφορετική στις νότιες περιοχές, όπου είχαν διεισδύσει οι Ρωμαίοι, σε σύγκριση προς τις βόρειες περιοχές της. Το συμπέρασμα αυτό επομένως πρέπει να το χρησιμοποιούμε με προσοχή. Το μυθιστόρημα αυτό όμως δείχνει ξεκάθαρα την πλήρη έλλειψη διαφοροποίησης της άνιμα.
Συνεχίζεται