ΤΟ ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟ ΣΥΜΠΑΝ (12)

Συνέχεια από: Παρασκευή 9 Φεβρουαρίου 2018

Η Ιεραρχική δομή τού κόσμου σύμφωνα με τον ψευδο Διονύσιο Αρεοπαγίτη!

τού Rene Roques.

          
1: Η δομή τού όλου τής ιεραρχικής τάξεως (συνέχεια).

    

      

Ο Πλωτίνος λοιπόν φαίνεται να είναι η πρώτη αληθινά σίγουρη πηγή στην οποία μπορούμε να αποκαταστήσουμε τις τριαδικές διακρίσεις τής ιεραρχίας τού Διονυσίου. Αλλά επίσης, δέν πρέπει να υπερβάλλουμε την επήρρεια αυτής τής φιλοσοφίας σ'αυτό το σημείο: τα ενδιάμεσα είναι λίγα στον αριθμό (Ενν. V, 1,3). Και πράγματι οι υποστάσεις καταγωγής είναι αποκλειστικά τρείς : Το Ένα, ο Νούς, η ψυχή.

          Με τον Ιάμβλιχο ο νεοπλατωνισμός παρουσιάζει δύο νέους χαρακτήρες, η σπουδαιότης τών οποίων θα επιταχύνει την φιλοσοφική παρακμή τού 5ου και τού 6ου αιώνος.Είναι η προοδευτική κυριαρχία τής Θεουργίας και ο πολλαπλασιασμός τών ενδιάμεσων!

          Ενάντια στον K. Praechter, και αυτός αντιδρών στις εγελιανές κατασκευές τού Zeller, o J. Bidez υπογραμμίζει πολύ σωστά αυτή την παρακμή πρός την θεουργία. Πριν τον Ιάμβλιχο η Θεουργία τών χαλδαϊκών λόγων εθεωρούντο μόνο σαν ένα όργανο μυήσεως δευτέρου βαθμού, κατάλληλη για τους αμόρφωτους. Πρώτος ο Ιάμβλιχος και στην συνέχεια με το παράδειγμά του οι ακολουθούντες τα δόγματα τού "Περί τών Μυστηρίων" θα εγκωμιάσουν αυτή την ίδια την Θεουργία τόσο ώστε να δούν σ'αυτή ένα αληθινό μέσον για την επιστροφή τών ψυχών στον Θεό και την επανεισαγωγή τους στο εσωτερικό του! Ο Ιάμβλιχος εννοεί τον ρόλο τής προσευχής με τον τρόπο των Θεουργών και νομιμοποιεί την λατρεία των αναπαραστάσεων, επειδή ακριβώς αυτός είναι ο μεμυημένος τής Θεουργίας των Χαλδαϊκών χρησμών και τοποθετεί αυτούς τούς χρησμούς στην πρώτη απόλυτη θέση τών αποκαλύψεων πού προέρχονται απο ψηλά, στις οποίες η σκέψη πρέπει να γονατίσει!

Αλλά στο φώς αυτών τών υπερβατικών αποκαλύψεων, ο φιλόσοφος διατηρεί την φιλοδοξία να εξηγήσει λογικά το σύμπαν τών πνευμάτων και τών σωμάτων. Η θεωρία γεννά φυσιολογικά μία θεοσοφία και μία φιλοσοφία. Και είναι ακριβώς εδώ που ο Ιάμβλιχος, για να σώσει τις θρησκευτικές αναπαραστάσεις τού ελληνικού παγανισμού και την ιεραρχία τους, υιοθετεί μία μέθοδο η οποία συμμετέχει τόσο στην αριστοτελική "τακτοποιώντας τίς έννοιες τών χαρακτήρων απο τους γενικούς στους πιό ειδικούς", όσο και στην πλατωνική διαλεκτική. Μία μέθοδος η οποία επιτρέπει να ξαναβρεθούν στον νοητό κόσμο στην θέση τους, διά της απαγωγής, οι Χίλιες διαφορετικές θρησκευτικές μορφές τού παγανισμού, Θεοί, δαίμονες, ήρωες, κ.τ.λ.

          Το σύμπαν τού Ιάμβλιχου θα συλληφθεί με την Τριαδική μορφή όπως και του Πλάτωνα. Αλλά με τον Ιάμβλιχο οι Τριάδες πολλαπλασιάζονται και καθεμιά τους αντιπροσωπεύει μία ιδιαίτερη έκφραση τής πιό καθολικής Τριάδος η οποία προηγείται: Έτσι έχουμε σε ακολουθία τίς Τριάδες, Είναι, Ζωή, Νούς και στο εσωτερικό τής καθεμιάς έναν τριπλό όρο: τής μονής (παραμονής), προόδου (Το προϊόν) και επιστροφής. [Στον Πρόκλο, στο σχόλιο στον Τίμαιο βρίσκουμε τις τρείς τάξεις, όν, ζωή, και νοερά τάξις. (ΙΙΙ) Αυτές οι τρείς τάξεις και οι τρείς όροι που τίς χαρακτηρίζουν είναι το αντικείμενο αριθμητικών εξηγήσεων, οι οποίες αντλήθηκαν απο τους πυθαγόρειους. Στον Τίμαιο ΙΙ: Ο δε γε Θείος Ιάμβλιχος εξυμνεί τούς αριθμούς μετά πάσης δυνάμεως ώς θαυμαστών τινων ιδιωμάτων όντας παρεκτικούς, την μέν μονάδα ταυτότητος και ενώσεως αιτίαν αποκαλών. την δε δυάδα προόδων και διακρίσεων χορηγόν, την δε τριάδα τής επιστροφής τών προελθόντων αρχηγόν.]

          Μ'αυτή την σύλληψη οι Τριάδες συνιστούν τάξεις (διάκοσμοι), και αυτές οι τάξεις αντιπροσωπεύουν σταθερές πραγματικότητες, το έργο τών οποίων συνίσταται στην διατήρησή τους στην κατάστασή τους! Το περί Μυστηρίων μάς επιτρέπει να εννοήσουμε ότι σ'αυτή την αφηρημένη συστηματοποίηση τής έννοιας τής Τριάδος μπορεί να αντιστοιχήσει μία ολόκληρη ιεραρχία νόων οι οποίοι είναι αιτίες τής συμπαντικής αρμονίας, τα όρια τής οποίας επανενώνονται βαθμιαίως. Το VIIIο κεφάλαιο ανακοινώνει την ιεραρχική αρχή τής υποταγής τών κατώτερων ουσιών στις ανώτερες. Οι πρώτες ιεραρχικές τάξεις δίνουν στους βαθμούς που ακολουθούν αυτό που διαθέτουν απο νόηση και αγαθό και μέσω τής δικής τους μεταστροφής στις ανώτερες τάξεις, οι κατώτερες μπορούν και υφίστανται. Έτσι βρίσκονται συμφιλιωμένες η φιλοσοφία, η Θεολογία και η Θεουργία!

          Η συστηματοποίηση είναι ακόμη πιό εντυπωσιακή στον Πρόκλο. Γι'αυτόν όπως και για τον Πλωτίνο και τον Ιάμβλιχο το Ένα είναι η υπερβατική αρχή και είναι επέκεινα! Δέν είναι προσβάσιμη! (Πολιτεία 509 b). Πλωτίνου Ενν V,1,8,6-8: του δε αιτίου νού όντος πατέρα φησι τ'αγαθόν και το επέκεινα νού και επέκεινα ουσίας. Ιάμβλιχος, Περί Μυστηρίων, Μέρος Ι, κεφ.5: έστι δη ούν τ'αγαθόν το τε επέκεινα τής ουσίας και το κατ'ουσίαν υπάρχον. Πρόκλου στοιχεία Θεολογίας: υπόθεσις 8: δήλον ότι το πρώτως αγαθόν επέκεινα έστι των όντων.

          Όλη όμως η πραγματικότης απορρέει απο το Ένα, τόσο η νοητή, η ψυχική, η φυσική ή η κοσμική. Αυτή η απορροή συμβαίνει σύμφωνα με μία προοδευτική μείωση με ακριβέστατη αναλογία με την απομάκρυνση (οντολογική και όχι χωρική) καθενός απο τους όρους που γενώνται σε σχέση με την αρχή που τους γεννά! Επομένως η αξία και ο βαθμός κάθε όρου μπορούν να υπολογισθούν μέσω τού αριθμού των μεσολαβήσεων, νοερών, ψυχικών, ή σωματικών οι οποίες ταυτοχρόνως, τον χωρίζουν απο το Ένα και τον επανασυνδέουν σ'αυτό! Ας αναλύσουμε πιό λεπτομερώς αυτή την δομή τών ιεραρχικών τάξεων σύμφωνα με τον Πρόκλο!

          Όλες οι τάξεις τής πραγματικότητος χωρίζονται σε τρείς όρους (εις τρία γάρ νούς είπε πατρός τέμνεσθαι άπαντα) [Πρόκλος στον Παρμενίδη]. Κάθε όρος έχει έναν καθορισμένο ρόλο: Ο Πρώτος είναι αμέθεκτος και παραμένει εις εαυτόν, ο δεύτερος είναι μεθεκτός, ο τρίτος είναι μετέχων τού δευτέρου (Στον Παρμ. Κολώνα 1246,14-24: το μέν δή πρώτιστον και αμεθεκτόν έν επέκεινα τών όλων προϋπάρχον, ού των μετεχόντων μόνον, αλλά και των μετεχομένων ενάδων, υμνήται διά τής πρώτης υποθέσεως, άπαντα μέν αρρήτως αίτιον αποπεφασμένον, αυτό δε εν ουδενί δη των πάντων αφοριζόμενον, ουδέ τινα δύναμιν έχον ουδέ ιδιότητα συγγενή πρός τους άλλους Θεούς. Μετά τούτο...ενάς εστι, μετεχομένη μέν υπό του όντος...)

          Μοιάζει να επιμένει ο Πρόκλος σ'αυτή την αμοιβαία διάκριση τών όρων περισσότερο απο την ενότητα τής προόδου που τους παράγει! Καθένας απο αυτούς σχηματίζει μία τάξη. Και το σύνολο τών τριών όρων οι οποίοι επανασυνδέουν την πρόοδο και την επιστροφή αντιπροσωπεύει μία ιεραρχία (διάκοσμος ή διακόσμησις). Κάθε πραγματικότης, καθώς εννοείται μ'αυτό το Τριάδικό μοντέλο, όπως ο νοητός κόσμος για παράδειγμα, θα συνίσταται απο τρείς ιεραρχίες τών τριών όρων. Έχουμε εξ'αρχής τις νοητές Τριάδες, κατά δεύτερον τις νοητές Τριάδες και τις νοερές. Αυτές οι Τριάδες αντιστοιχούν στο Είναι, στην Ζωή και στον Νού. Και κάθε μιά απο αυτές, όπως είδαμε, συστήνεται σε τρείς χρόνους οι οποίοι είναι τρείς ξεχωριστοί όροι: αμέθεκτος μεθεκτός, μετέχων. Κάθε μία Τριάδα είναι ενωμένη με το Ένα μέσω τής ενότητος (Ενάδα) απο την οποία απορρέει και όλες οι Τριάδες κοινωνούν μεταξύ τους μέσω τών ακραίων τους όρων, με την έννοια ότι οι τρείς όροι μίας κατώτερης Τριάδος μπορούν να κοινωνήσουν με τους τρείς τελευταίους όρους της Τριάδος που είναι άμεσα ανώτερή της και η υπέρτερη όλων ενώνεται χωρίς κάποια μεσολάβηση (αμέσως) στην τάξη τών Ενάδων!

          Αυτές είναι οι κύριες γραμμές τής ιεραρχικής τάξης σύμφωνα με τον Πρόκλο. Αυτή η τάξις παρουσιάζει όπως είδαμε, μεγάλες ομοιότητες με εκείνη τού Ιάμβλιχου, στον οποίο ο Πρόκλος συχνά στηρίζει την έμπνευσή του! Σε ποιό μέτρο λοιπόν και με ποιά έννοια μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι η δομή τής τάξεως του Διονυσίου εμπνέεται απο αυτά τα δύο μοντέλα;

Συνεχίζεται

Αμέθυστος.