Συνέχεια από: Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 2018
Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική χριστολογία.
Του Xavier Tilliette.
Ο Σωκράτης σαν τύπος Χριστού, έλεγε ο Μαρσίλιο Φικίνο, ο Σωκράτης Χριστιανός στο κατόπι του Βιργιλίου Χριστιανού, είναι μία συχνή εξήγηση στον Μεσαίωνα και στην Αναγέννηση. Ο Σωκράτης σαν Σειληνός προαναγγέλει τον παραμορφωμένο Χριστό της Κένωσης. Ήδη οι Πατέρες της Εκκλησίας, ο Ιουστίνος, ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς, ο Ωριγένης, το είχαν αποδεχθεί αντίθετα απο μία σκληρή Δυτική γραμμή των Τερτυλλιανού και Ιερώνυμου! Η Αγιότης τούΣωκράτη δέν αναγνωρίσθηκε ποτέ ομόφωνα αλλά απο την πατριστική παράδοση μέχρι σήμερα, βρίσκονται πάντοτε αρκετοί πεπεισμένοι ώστε να τον χαιρετίζουν σαν verus typus Christi.
Προλεγόμενα σε μία φιλοσοφική χριστολογία.
Του Xavier Tilliette.
CHRISTUS SUMMUS PHILOSOPHUS.
5. Ο Αγιος Σωκράτης
Το φιλοσοφικό πλαίσιο του XIX αιώνος δέν ήταν πλέον εκείνο του XVIII και ο Κίρκεγκαρντ, πιστός στην συνηγορία του Χάμανν, έβλεπε στά αριστερά του έναν άλλον θαυμαστή του Μάγου και του Σωκράτη, τον μεγάλο του σύγχρονο, τον Χέγγελ. Στο "νεανικά θεολογικά κείμενα" ο Χέγγελ ασκήθηκε χωρίς καμμία πρωτοτυπία στην κλασσική σύγκριση ανάμεσα στον Σωκράτη και τον Ιησού. Στην ιστορία τής Φιλοσοφίας η οποία είναι μία φιλοσοφία τής ιστορίας τής φιλοσοφίας, ο Σωκράτης είναι μία ξεχωριστή στιγμή, η ρωγμή τούωραίου ελληνικού κόσμου- και γι'αυτό δικαίως κατεδικάσθη,- το όραμα μίας νέας κατανοήσεως τού πνεύματος, η υποκειμενικότης, η εσωτερικότης, επομένως η καθολικότης. Ο Χριστός συμφιλίωσε με την πραγματικότητα τήν ελευθερία του πνεύματος η οποία είχε αποδεσμευθεί με τον Σωκράτη. Η ζωή τους και ο θάνατός τους ομοιάζουν, τουλάχιστον εξωτερικώς. Ο παραλληλισμός αφήνει πράγματι τον Χριστό στην ανθρωπότητα του. Η αλήθεια του όμως είναι ότι φανερώνει την Θεία φύση. Οι επίγονοι τού Χέγγελ όπως ο Baurκαι ο Strauss τον ακολούθησαν μέχρις εδώ, εξυμνώντας τον Σωκράτη για να μπορέσουν να εξανθρωπίσουν τον Ιησού. Ο Χέγγελ όμως δέν αμφέβαλλε ποτέ για την Θεότητα του Χριστού.
Παρ'όλα αυτά γίνεται κατανοητό το στραβό βλέμμα τού Κίρκεγκαρντ πρός την μεριά του.Ούτε αυτός, ούτε ο Χάμανν εννοούν ταοιουτοτρόπως την τυπολογία τού Σωκράτη. Αυτή είναι μία κληρονομιά τού Ρουσσώ και του αριστουργήματός του, εκείνης της σύνθεσης ρητορικής και συγκίνησης που ταράζει τις σοφές αναδιπλώσεις τής ομολογίας πίστεως! Ο Ρουσσώ έδωσε μορφή και πειστικότητα στο είδος αυτό τής συγκινήσεως, το οποίο χρησιμοποίησε για να εξυψώσει τον Γαλιλαίο. "Εάν η ζωή και ο θάνατος του Σωκράτη είναι ενός σοφού, η ζωή και ο θάνατος του Ιησού είναι ενός Θεού". Ο Βολταίρος έκλινε φανερά πρός τον Σωκράτη και ύμνησε τον Θείο άνθρωπο που ήταν ο Σωκράτης. Η αγιότης τούΣωκράτη, πρίν ο προρομαντισμός τήν μεταφέρει στον Σπινόζα, είναι μία απόκτηση του διαφωτισμού. Ο ίδιος ο Ντιντερό προσπαθεί να γράψει σε στίχους τον θάνατο του Σωκράτη. Οι υπόλοιποι μεγάλοι του διαφωτισμού Eberhard, Lessing, Mendellsohn, περιορίζονται και αυτοί στην εξύμνηση τού κατεξοχήν σοφού.
Το τυπολογικό όπλο, επεξεργασμένο στον παραλληλισμό, είναι διπλής κόψης και μπορεί να χρησιμεύσει και στον τύπο και στον αντίτυπο. Αυτή είναι η τακτική τού Νίτσε, ο οποίος βασανιζόταν και απο τον έναν και απο τον άλλον, και με την οποία γκρεμίζει και τον σωκρατισμό και τον Χριστιανισμό. Καταδιώκει με την αντιπάθεια του τον Σωκράτη, ο οποίος ειναι ο αληθινός υπεύθυνος τής καταστροφής τής Ελληνικής πόλης, απο την εποχή της Γέννησης της Τραγωδίας. Ο Σωκράτης είναι το σύμβολο τής παρακμής και ο Χριστός είναι ένας υπέρ-Σωκράτης, ένας υπέρ-παρακμιακός. Στην μάχη την οποία ανέλαβε για την ανατροπή όλων των αξιών, ο Νίτσε είναι ο αντι-Κίρκεγκαρντ και αυτός που σκίζει τις μάσκες. Ο Σωκράτης αρχίζει την παρακμή, την καταστροφή ενός αισθητικού κόσμου. Ο Χριστός έσωσε και παλινόρθωσε αυτόν τον κόσμο, αφήνοντας ανοιχτές της πληγές του! Και γι'αυτό ο Σωκράτης είναι και γι'αυτόν τύπος Χριστού, ένας πρόδρομος τού μηδενισμού.
Ο Σωκράτης μπόρεσε να επανακτήσει πολύ αργά τις δυνάμεις του μετά τα χτυπήματα του Νίτσε και για λίγο έχασε το στέμμα του. Αλλά με τον Σωκράτη ανήμπορο η ίδια η φιλοσοφία εισέρχεται σε κρίση. Διότι η φιλοσοφία η ίδια είναι ο στόχος του αντισωκρατισμού. Έτσι έρχονται στην επιφάνεια οι προσωκρατικοί. Η μεγάλη οντοθεολογική παράκαμψη ταυτίζεται με τον διάδοχό τους, παρότι ήταν εμπνευσμένος απο τον Αναξαγόρα. Ο Σωκράτης δέν είναι πλέον η αναφορά και ο ανθός της φιλοσοφίας. Συνεχίζει να ενδιαφέρει μόνον τους outsiders: οRomano Guardini, συγγραφέας ενός σπουδαίου διαλογισμού στον θάνατο τού Σωκράτη, οGabriel Marcel πάνω απ'όλα, ο οποίος ήθελε να ονομάσει τήν φιλοσοφία του τής υπάρξεως νεοσωκρατισμό ή Χριστιανικό σωκρατισμό, χωρίς καμμία ιστορική σχέση, απλά και μόνον για να υπογραμμίσει τον ερωτηματικό χαρακτήρα, τον ενθουσιώδη, αυτού του τρόπου της φιλοσοφίας!
Το γεγονός είναι ότι έπαψε να είναι πλέον ο σοφός και ο άγιος της φιλοσοφίας και παρέμεινε για τους φοιτητές και για τους δασκάλους το αγαθό πνεύμα τής φιλοσοφίας. Επειδή δέ δέν έγραψε τίποτε και επιβίωσε λόγω των μαρτυριών, αντιπροσωπεύει το υπαρξιακό στοιχείο της φιλοσοφίας στην καθαρή της κατάσταση. Το πνευματικό του έργο, η σκέψη του, σωσμένα απο την προφορική παράδοση, ταυτίζεται με το πρόσωπο του. Αυτός ο προσωπικός παράγων, οπωσδήποτε μόλις και μετά βίας συνδεδεμένος στην βιογραφία του, είναι πλέον αναπόσπαστο στοιχείο της φιλοσοφικής παραγωγής και ο Φίχτε μας πρόσφερε και την διατύπωση δηλώνοντας ότι η φιλοσοφία την οποία επιλέγουμε εξαρτάται απο τον άνθρωπο που είμαστε. Η απρόσωπη κατασκευή της Ηθικής δέν εμπόδισε, μάλιστα το αντίθετο, την λατρεία του Σπινόζα. Ο δεσμός του στοχασμού με την σκέψη του είναι απαραίτητος στην φιλοσοφία, αλλά δέν είναι άλλο τόσο στην επιστήμη. Φυσικά η συνθήκη αυτή παραμένει υποκειμενική και έτσι "Σωκράτης" "Σπινόζα" και "Καρτέσιος"...βρίσκονται τώρα ανάμεσα σε εισαγωγικά. Ένα ιδανικό φιλοσόφου τυπώθηκε παρ'όλα αυτά στις φιλοσοφίες που μετρούν, μία τελειότης γνώσεως και συμπεριφοράς των οποίων τα συστήματα περιέχουν μερικές λεπτομέρειες. Μία ασύμπτωτη φιγούρα φιλοσόφου επιβάλλεται στους πραγματικούς φιλοσόφους. Μ'αυτόν τον τρόπο ένας στοχαστής σαν τον Σωκράτη, ο οποίος ζεί με την προφορική φιλοσοφία ή σαν τον Σπινόζα ο οποίος ζεί και κινείται στο σύστημα του,αποκαθιστούν την ίδια την φιλοσοφία και υπηρετούν σαν αναφορές και σαν υποστήριξη υπαρξιακή στην αφηρημένη αναπαράσταση της φιλοσοφίας. Αυτή λοιπόν έχει τους Αγίους της όπως καί η θρησκεία. Και η θρησκεία μπορεί να διαβαστεί μέσα στις ψυχές των αγίων. Ο τίτλος τού Summum Philosophus στο στόμα του Σπινόζα, ο οποίος ήταν αναγνωρισμένος για το ύψος της σκέψης του, συνεπιφέρει όχι μόνον μία υποκειμενικότητα κατάλληλη στην πιό υψηλή φιλοσοφία, αλλά και το γεγονός ότι μία τέτοια υποκειμενικότης είναι σαν ένας οδηγός υπερβατικός για να φτάσουμε και να διακρίνουμε τα μεταφυσικά αντικείμενα! Ίσως δέν αρκεί για την θεμελίωση μίας φιλοσοφικής Χριστολογίας, αλλά ο Σπινόζα υπονοεί ότι οποιοσδήποτε θα μπορούσε να γνωρίσει εις βάθος το Είναι και το Μυστικό τού Χριστού, θε εκαλλιεργείτο απο την φιλοσοφία, ή τουλάχιστον θα ήταν εξ'αντανακλάσεως και μετοχής ο αληθινός φιλόσοφος.Ένα τέτοιο πρόβλημα ενεργοποιούσε τον Gabriel Marcel ο οποίος εστοχάζετο πολύ αφαιρετικά γύρω απο την αγιότητα και ανάλογα τυπολογικά σχήματα ζωνταντεύουν την ηθική των αξιών του Μάξ Σέλλερ.
Αλλά στην πραγματικότητα ο Λάιμπνιτς υπήρξε ο αντιφωνητής του Σπινόζα και εξέφρασε καλύτερα την πλευρά που θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε, την ιδανική σχέση του φιλοσόφου με την φιλοσοφία (με μία πιό λεπτή σημασία οπωσδήποτε απο εκείνη που μας ωθεί να πούμε για κάποιον ότι είναι μία ζωντανή εγκυκλοπαίδεια).
Στο τέλος της "μεταφυσικής ομιλίας" ανακοινώνει με λίγες λέξεις ακριβώς τις ποιότητες τού κατεξοχήν φιλοσόφου: "οι αρχαίοι φιλόσοφοι είχαν πολύ μικρό ενδιαφέρον γι'αυτές τις σημαντικές αλήθειες: μόνον ο Ιησούς Χριστός τις εξέφρασε θεϊκά και τέλεια και μ'έναν τόσο ξεκάθαρο και οικείο τρόπο ώστε ακόμη και τα πιό απαίδευτα πνεύματα στάθηκαν ικανά να τον κατανοήσουν. Έτσι το Ευαγγέλιο Του άλλαξε ολοκληρωτικώς το πρόσωπο των ανθρωπίνων πραγμάτων".
Η αντίθεση ανάμεσα στην αρχαία φιλοσοφία και την Χριστιανική φιλοσοφία δέν είναι εδώ μία αντίθεση ανάμεσα στους αρχαίους φιλοσόφους και τον Ιησού Χριστό. Αντιθέτως Αυτός είναι ο υπέρτατος φιλόσοφος, ο εμπνευσμένος φιλόσοφος καθότι αποκάλυψε τις ουσιώδεις αλήθειες.Η φιλοσοφία για τον Σπινόζα και τον Λάϊμπνιτς είναι πρώτα απ'όλα το πνεύμα του Χριστού, η σκέψη του Χριστού-με την υποκειμενική έννοια-με όλον τον εννοιολογικό της πλούτο. Αρκεί να εμβαθύνουμε αυτή την σκεπτόμενη υποκειμενικότητα που δέν έχει τον ίσο της για να περάσουμε στην idea Christi, η οποία είναι αντικειμενική, το νεύρο και το περιεχόμενο κάθε Χριστολογίας, η οποία θέλει να παρουσιαστεί σαν φιλοσοφική. Το πέρασμα προτυπώθηκε απλώς απο τον Σπινόζα, αλλά αρχίσει να χαράσσεται με τον Φίχτε, ο οποίος είχε το πλεονέκτημα να αναμετρήσει την φιλοσοφική του υποκειμενικότητα με εκείνην του Χριστου!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου