του Werner Beierwaltes.
ΕΝΟΤΗΣ ΚΑΙ ΤΡΙΑΔΑ ΙΙ.
Σήμερα δεν υπάρχει πλέον
καμία αμφιβολία ότι η φιλοσοφική δομή τής σκέψης τού Διονυσίου - δηλαδή
πάνω απ' όλα οι οντολογικές επιλογές τής έννοιας τής Ιεραρχίας, τής Αρχής η οποία
πραγματοποιείται τριαδικά σ' αυτές και η κίνηση τής αφαίρεσης η οποία είναι
καθοριστική για την "Μυστική θεολογία"- έχει την καταγωγή της στην
φιλοσοφική νεοπλατωνική σκέψη του Ενός και στην μορφή τής ζωής που συνδέεται μ'
αυτή! Το πλαίσιο αυτής της καταγωγής πρέπει να αναζητηθεί στην ερμηνεία τού πλατωνικού Παρμενίδη εκ μέρους του Πρόκλου. Αυτός ο τελευταίος όμως αναπτύσσει
με την σειρά του και τροποποιεί μερικά ουσιώδη χαρακτηριστικά τής σκέψης του
Πλωτίνου. Γι' αυτό τόσο ο Πρόκλος όσο και ο Πλωτίνος μπορούν να επιβεβαιώσουν
την έννοια του πρώτου Ενός και τις μεταμορφώσεις του σε σχέση με την
πολλαπλότητα! Και οι δύο συλλαμβάνουν την ενότητα, στην πιο ισχυρή και απόλυτη
μορφή, σαν τήν αυτάρκη αρχή, η οποία παραμένει καθαυτή, τής πραγματικότητος στην
ολότητά της. Από την στιγμή που αυτή η τελευταία πρέπει να εννοηθεί σαν η
διάσταση τής πολλαπλότητος, των πολλών, διαφορετικών μεταξύ των και παρ' όλα
αυτά αναφερομένων το ένα στο άλλο, η ίδια η Αρχή είναι το κατ' εξοχήν Ένα: σαν
τέτοιο δέ, αυτό είναι η απόλυτη άρνηση τής πολλαπλότητος με την σημασία τής
διαφοράς και επομένως είναι εις εαυτόν χωρίς διαφορά, την παρουσία τής οποίας
και την πράξη της καθόρισε ένας πραγματικός διαχωρισμός από αυτό που είναι στο
Ένα. Από την στιγμή που το Είναι, το Είναι-κάτι, η σχεσιακότης, πρέπει να
κατανοηθούν σαν μορφές μιάς ετερότητος η οποία ενεργεί τόσο μ' έναν εμμενή
τρόπο όσο και προς τα έξω, καθορίζοντας τις πολλές πραγματικότητες καθαυτές και
στις αμοιβαίες τους σχέσεις, το Ένα είναι ελεύθερο από το Είναι, από
οποιοδήποτε είδος, μορφή εμμενή, η οποία το περιορίζει από κάτι άλλο, δεν
διαθέτει εσωτερική σχεσιακότητα, και επομένως και από σκέψη και γλώσσα! Είναι
"πριν από το κάτι" (Εννεάδες V3, 12, 52: αυτοέν: προ του "τί"). Καθαυτό είναι "Μηδέν
του Όλου", ξεχωριστό από το Όλον, και είναι με τρόπο ελεύθερο και "καθαρό"
μόνον ο εαυτός του, το απόλυτο επέκεινα.
Ακριβώς λόγω μιας τέτοιας έμφασης η οποία στηρίζεται στην
διαφορετικότητα, στην υπερβατικότητα και στο "Μηδέν" τού Ενός,
γεννιέται για την νεοπλατωνική σκέψη το ακόλουθο παράδοξο, το οποίο εν τέλει
δεν μπορεί να εξηγηθεί και να λυθεί μ' έναν διαλογικό τρόπο: πώς το άσχετο Ένα
μπορεί να μεταμορφωθεί σ' ένα νέο Είναι, δηλαδή σε μία πράξη, εμμενή,
ενυπάρχουσα σ' αυτή την μορφή του Ενός, το οποίο χαρακτηρίζεται από διαφορά και
σχέση - ένα γεγονός αυτό, από το οποίο η νόηση, στην ανάλυσή της τής δομής τής
πραγματικότητος που της προσφέρεται να σκεφθεί, ξεκινά και "ξαναοδηγεί"
στην Αρχή της.
Η άρνηση τού Είναι, τής μορφής, τού κάτι, τής σχέσης, τής
σκέψης, δεν μπορούν να κατανοηθούν επαρκώς σαν ένα απλό κενό ή σαν μία μείωση
της πραγματικότητος. Μάλλον θέλει να παραπέμψει στην πληρότητα του Ενός ταυτισμένου
με το Αγαθό, στο γεγονός ότι είναι "η δύναμις του Όλου", η οποία
καθώς είναι η πιο έντονη μορφή τής ενότητος και τής απλότητος, έχει ήδη εις
εαυτή, μ' έναν τρόπο απολύτως α-διαφοροποίητο, όλο εκείνο που στην συνέχεια θα διαφοροποιηθεί από αυτό
ή καλύτερα: δεν το "έχει" αλλά είναι πραγματικά, καθότι είναι
ενοποιητικό καθαυτό στο πιο υψηλό και δυνατό μέτρο. Το Ένα-Αγαθό, λοιπόν, δίνει
στ' αλήθεια αυτό που δεν έχει, δηλαδή αυτό που δεν έχει με τον τρόπο με τον
οποίο "μετά", καθότι συμπερασματικό, αυτό είναι πραγματικά. Μ' αυτή
την σημασία, το πλήρες "Είναι" τού Ενός μπορεί να εκφραστεί μόνον
μέσω παράδοξων δηλώσεων, οι οποίες προσπαθούν να ονομάσουν την διττότητα τών
όψεων σαν μία μοναδική πραγματικότητα (σαν ένα "Είναι" και σαν μία
"ενέργεια", "πράξη"), λέγοντας για παράδειγμα, ότι το Ένα
είναι "παντού" και σε "πουθενά", "όλο" και "τίποτα"
μαζί: όλο, καθότι κάθε πράγμα είναι μέσω του Ενός και δια του Ενός, και είναι
αυτό το ίδιο μόνον επειδή η Αρχή ενεργεί από την αρχή και συνεχώς σ' αυτό.
Είναι μαζί Μηδέν (κανένα "κάτι") του Όλου, καθότι, παρά το ξεδίπλωμά
του το οποίο θεμελιώνει, συστήνει, το Είναι, το Ένα παραμένει το ίδιο, ο εαυτός
του, με απόλυτο τρόπο: και επομένως μέσα στο Όλον και υπεράνω του όλου το Ένα
είναι ταυτοχρόνως ο εαυτός του!
Συνεχίζεται
Αμέθυστος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου