Puer aeternus-Τρίτο μέρος (58)

Συνέχεια από:Δευτέρα, 5 Οκτωβρίου 2015

Puer aeternus

Μέρος τρίτο
«Το βασίλειο άνευ χώρου» (Bruno Goetz)
 8 Σύγκρουση και παράνοια β

Το δικαστήριο προσδίδει στην πορεία των πραγμάτων μια μοιραία τροπή. Βλέπουμε ξεκάθαρα, πως από λογοτεχνικής άποψης πρόκειται περί ενός δικαστηρίου μετά τον θάνατο. Αντιστοιχεί στην αντίληψη που έχουμε γι’ αυτό που συμβαίνει μετά θάνατον. Εμφανίζονται μερικοί άνθρωποι οι οποίοι είναι ακόμα εν ζωή, όπως η γυναίκα του Μελχιόρ και η κυρία Cux. Εμφανίζονται όμως και άνθρωποι που έχουν ήδη πεθάνει. Ζωντανοί και πεθαμένοι είναι μαζί, και μοιάζουν με πτώματα σε αποσύνθεση. Από ψυχολογικής άποψης, το ασυνείδητο κατακλύζει τον Μελχιόρ και τον κατηγορεί πως δεν έχει σχέσεις. Οι κατήγοροι του, τον κατηγόρησαν πως δεν φορούσε τις παντόφλες που του κέντησε η γυναίκα του, πως δεν ενδιαφερόταν για την εργασία του φίλου του, κτλ. Η αρρώστια του Μελχιόρ από την αρχή ήταν ο ολοκληρωτικός, ψυχρός ναρκισσισμός- η απόλυτη αποφυγή κάθε σχέσης. Έχουμε ήδη αναφέρει, πως σε περίπτωση απουσίας διαφοροποίησης τής άνιμα και χωρίς καμία σχέση προς την θηλυκή αρχή, δεν μπορεί να υπάρχει έρωτας και σχέση. Η ουσία του κατηγορητηρίου είναι η απουσία σχέσης. Όλοι είναι νεκροί, γιατί ο Μελχιόρ δεν τους διατήρησε στη ζωή με το συναίσθημα του. Η συναισθηματική σχέση δίνει ζωή στα πράγματα. Αν δεν σχετίζομαι με κάποιον, είναι εντελώς αδιάφορο αν το πρόσωπο αυτό είναι νεκρό η ζωντανό. Κάποιος, με τον οποίο δεν έχω καμία σχέση, είναι για μένα σαν νεκρός. Όλοι οι άνθρωποι στο περιβάλλον του Μελχιόρ είναι νεκροί. Ο κόσμος του Μελχιόρ είναι ένας νεκρός κόσμος. Οι άνθρωποι αυτοί ενσαρκώνουν την ζωή που δεν έζησε, καθώς κατέφυγε στο διανοητικό επίπεδο, και καθώς δεν υπέφερε ποτέ στην ζωή του. Δεν έζησε μια κανονική ανθρώπινη ζωή, και η ζωή που δεν έζησε τον κατατρέχει και τον φτάνει. Το πέρασμα από την πόρτα είναι σαν είσοδος στο ασυνείδητο. Το πρώτο πράγμα που συναντά είναι η αντίληψη της ζωής που δεν έζησε, γιατί δεν είχε κανένα συναίσθημα. Ο Μελχιόρ όμως αποφεύγει την τιμωρία κόβοντας το κεφάλι του δημίου του-μια τιμωρία που κανονικά σε αυτόν ταιριάζει. Η καρατόμηση σημαίνει ψυχολογικά και συμβολικά την απώλεια της διάνοιας. Και την στιγμή που ο Μελχιόρ οδηγείται προς την τιμωρία αυτή, εμφανίζεται το άσπρο πουλί από πάνω του. Και αυτό είναι ένα σύμβολο, είναι η ενσάρκωση μιας πνευματικής στάσης. Σε αυτό συνίσταται το χαρακτηριστικό κόλπο του διανοούμενου, στο οποίο προσκολλώνται όλη η ζωή πού δεν έζησε και οι προδομένες συναισθηματικές σχέσεις, και του προσδίδουν ένα περίεργο αίσθημα ενοχής. Το κόλπο του είναι το εξής: κάνει μια έξυπνη στροφή με μια πνευματική ή διανοητική ερμηνεία-και έτσι ξεφεύγει πάλι. Μπορεί για παράδειγμα να πει πως είναι απλώς σύμπλεγμα κατωτερότητας ή νευρωτικά αισθήματα ενοχής, που πρέπει να ξεπεράσει. Αυτή είναι και η εξήγηση που δίνει ο von Spät. Ο Μελχιόρ πέφτει στα νύχια του von Spät, ο οποίος του λέει: «Δόξα τω Θεώ, δεν παρασύρθηκες από αυτούς τους δικαστές! Δόξα τω Θεώ, ελευθερώθηκες από αυτά τα ψεύτικα αισθήματα ενοχής». Έτσι τα ονομάζει η διάνοια. Ξέρουμε πως υπάρχουν παθολογικά αισθήματα ενοχής, τα οποία πρέπει μερικές φορές να απωθηθούν. Υπάρχει μια ψεύτικη συνείδηση που βασανίζει τους ανθρώπους μέχρι θανάτου. Τα αισθήματα αυτά προκαλεί στην γυναίκα συνήθως ο άνιμους, στον άνδρα η άνιμα ή η μάνα. Είναι λοιπόν ένα περίπλοκο πρόβλημα. Η γριά που πουλάει μήλα έχει κάποια σχέση με όλα αυτά τα αισθήματα ενοχής. Βρίσκεται και λίγο δηλητήριο της μάνας- άνιμας στην υπόθεση. Αυτό σημαίνει πρακτικά, πως η άνιμα δεν θέλει καμία επιπλέον συνειδητότητα. Θέλει να κρατήσει τον άνδρα στο συνειδησιακό επίπεδο το οποίο ήδη έχει. Αυτό το επιτυγχάνει με μια τρομακτική πλημμύρα συναισθημάτων, ώστε ο άνδρας κολυμπά στα αισθήματα ενοχής. Αυτό απεικονίζεται με το κόκκινο βελούδο και με τις παιδιάστικες δραματικές σκηνές, όπου του προσάπτεται, ένας Θεός ξέρει τι. Αυτή είναι μια εσφαλμένη μορφή του mea culpa, συνδυασμένη με την αληθινή ενοχή. Από αυτήν προκύπτει ένα μείγμα αληθινής ενοχής και υστερικής, υπερβολικής κατηγορίας, που είναι απλώς ένας πληθωρισμός που το κακό προκαλεί: «Είμαι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός. Κανένας δεν είναι τόσο διεφθαρμένος όσο εγώ. Ότι έκανε στην ζωή μου ήταν λάθος, κτλ». Αυτός είναι ένας πληθωρισμός, η στροφή προς το αντίθετο. Το παλτό το οποίο του καρφώνουν, είναι μια ωραία υπόδειξη αυτού του πληθωρισμού. Θυμίζει την σταύρωση. Πριν σταυρωθεί ο Χριστός του τοποθέτησαν μια πορφυρή χλαμύδα, καθώς η κατηγορία ήταν πως το έπαιζε βασιλιάς των Ιουδαίων. Τον περιέπαιξαν λοιπόν με την κόκκινη τήβεννο και τον ακάνθινο στέφανο. Εδώ έχουμε ένα παραλληλισμό. Το παλτό είναι μαύρο και η τιμωρία ο αποκεφαλισμός, που συμβολικά σημαίνει ότι πρέπει να του «αφαιρεθεί η διάνοια». Το ρούχο δεν υποδεικνύει την βασιλική του καταγωγή αλλά την μαύρη του φύση. Είναι ένα είδος αντίστροφης σταύρωσης. Το καταστροφικό ή το δηλητηριώδες είναι η υπερβολή, η φαντασίωση, πως αισθάνεται σαν ένας αρνητικός Χριστός: «Είμαι ο μεγαλύτερος αμαρτωλός του κόσμου και υποφέρω για τις αμαρτίες μου». Το βασιλικό ένδυμα της αμαρτίας! Σε αυτό το σημείο έγκειται η υπερβολή. Ακόμα και τα καρφιά είναι ένας υπαινιγμός στην σταύρωση το Χριστού. Η ουσιαστική διαφορά όμως είναι η εξής: πρόκειται για εσφαλμένη μορφή ταύτισης.

Συνεχίζεται